Giám đốc tài chính chiến lược – Xu hướng tất yếu

Đăng bởi: Nguyễn Hải Tâm - Monday 13/07/2015 - 15756 lượt xem.

 Untitled

Có một khoảng cách giữa nhận thức về những nhiệm vụ của một vị Giám đốc tài chính (CFO) trong cách quản trị của các doanh nghiệp Việt Nam và quốc tế.

Cách đây hơn 100 năm, khi mà hoạt động giao thương chủ yếu diễn ra một cách trực tiếp giữa các chủ thể kinh doanh, hoạt động tài chính lúc đó được gọi là Tài chính kinh doanh (Business finance) khi chủ yếu nhắm đến vai trò tìm nguồn tiền (tài chính) để tài trợ cho các hoạt động kinh doanh.

Với sự phát triển của các doanh nghiệp, các tập đoàn, đến những năm 1950s của thế kỷ trước, hoạt động tài chính ngày càng có phạm vi rộng hơn, phục vụ hoạt động của doanh nghiệp (corporate finance) và vị trí Giám đốc tài chính (CFO) hướng tới thực hiện ba nhiệm vụ chính, tìm phương án tiêu tiền (Hoạt động đầu tư – Investment), tìm nguồn tiền cho các phương án này (Hoạt động tài trợ – Financing), và chia lợi tức (Dividend policy).

Ở Việt Nam, mặc dù chưa có thống kê và nghiên cứu chính thức, nhưng với kinh nghiệm làm việc và tiếp xúc với rất nhiều các doanh nghiệp của người viết, vị trí CFO dường như vẫn chỉ gói gọn trong lĩnh vực tài chính, mà thậm chí chỉ là kế toán và kiểm soát một số chu trình đơn giản có liên quan đến thu và chi tiền. Có những doanh nghiệp quy mô cỡ vừa, khi tuyển dụng vị trí CFO, mô tả công việc chủ yếu nhắm vào công việc của một kế toán, mà lại chủ yếu kế toán phục vụ cơ quan thuế mà thực sự không xác định rõ và đánh giá đúng mực vai trò của một CFO. Nếu CFO sinh ra mà chỉ để phục vụ yêu cầu của thuế thì có lẽ không có gì nhàm chán hơn.

Cũng không thể trách các ông chủ, bởi trong đầu họ luôn nghĩ rằng làm thế nào bán được hàng mới quan trọng chứ CFO thì chỉ tốn kém chi phí mà thôi. Thế nhưng thực tế cho thấy doanh nghiệp có phát triển thực sự và bền vững hay không thì quản lý tài chính lại đóng một trong những vai trò quan trọng nhất. Giống như trong một giải đấu bóng đá, đội có hàng phòng ngự mạnh nhất thường sẽ lên ngôi vô địch thay vì đội có hàng công bay bướm và lả lướt nhất.

Trong môi trường kinh doanh hiện đại ngày nay trên thế giới, CFO không chỉ đóng vai trò khoanh gọn trong các lĩnh vực liên quan đến tài chính. Khái niệm Tài chính doanh nghiệp giờ chuyển thể thành Quản trị tài chính (Financial management) và đặc biệt hướng tới thực thi chiến lược của doanh nghiệp, Quản trị tài chính chiến lược (Strategic Financial Management).CFO, mặc dù phải đạt mục tiêu tối thượng của quản trị tài chính là tối đa hoá lợi ích của cổ đông, nhưng thực hiện điều đó gắn với tầm nhìn và chiến lược dài hạn của công ty.

Vai trò của CFO được phủ rộng trong các lĩnh vực từ thiết lập và thực thi chiến lược, xây dựng cấu trúc quản trị tối ưu, lập ngân sách và đánh giá dự án đầu tư, tìm nguồn tài trợ, tối ưu hoá cấu trúc vốn, quản trị rủi ro, cho đến những vấn đề về công nghệ thông tin, hay công bố thông tin và đánh giá và kiểm soát phản ứng của thị trường và các bên hữu quan (Stakeholders) trước những thông tin công bố. Có thể nói, trong môi trường kinh doanh biến động không ngừng, vai trò của CFO rộng hơn bao giờ hết. Và như thế đòi hỏi CFO phải trang bị cho mình một nền tảng kiến thức toàn diện và kinh nghiệm sâu sắc để thực thi vai trò hỗ trợ đắc lực nhất cho CEO và thực tế CFO ngày nay thường được coi là vị trí sẽ kế vị CEO trong tương lai.

Tại những tập đoàn lớn ở Việt Nam, những thay đổi rất tích cực có thể quan sát được. Các tập đoàn bắt đầu xây dựng những tuyến phòng thủ đích thực, mà theo thông lệ quốc tế được gọi là Mô hình ba tuyến phòng thủ (The Three Lines of Defense). Ba tuyến phòng thủ này bao gồm một hệ thống kiểm soát quản lý (Management Control) hữu hiệu, một hệ thống đánh giá rủi ro (Risk Management) dựa trên những phương pháp luận có hệ thống, và cuối cùng là vai trò của Kiểm toán nội bộ (Internal Audit).

Hệ thống kiểm soát quản lý nhắm đến vai trò tối ưu hoá hoạt động của doanh nghiệp trong sử dụng nguồn lực, kiểm soát nguồn lực và kết quả đầu ra mong muốn. Kiểm soát quản lý còn là lưới lọc đầu tiên nhằm ngăn chặn những rủi ro, gian lận và những hành vi phi đạo đức trong kinh doanh tạo điều kiện cho doanh nghiệp vận hành đúng theo tầm nhìn và chiến lược đã đặt ra. Trong khi quản trị rủi ro như là một loại vacine giúp doanh nghiệp miễn nhiễm với các “căn bệnh” khi môi trường biến động rất khó lường. Và sự đánh giá độc lập của kiểm toán nội bộ đặc biệt quan trọng, đóng vai trò như một Nhân tố tạo ra sự thay đổi, cải tiến (Key Agent of Changes) thông qua các phát hiện và khuyến nghị không chỉ trong hoạt động mà còn mang tính chiến lược.

 

Vai trò của một CFO chiến lược sẽ đặc biệt quan trọng trong một hệ thống toàn diện như vậy. Thông qua vai trò rất rộng của mình, CFO chiến lược sẽ ra quyết định và thực thi trên một nền tảng hướng tới lợi ích dài hạn của cổ đông, và ngày nay còn hướng tới lợi ích dài hạn của đối tượng rộng hơn là các bên hữu quan (Stakeholders). Ví dụ, vai trò quản trị rủi ro không chỉ nhắm đến bảo vệ doanh nghiệp mà còn bảo vệ lợi ích của khách hàng, của nhà cung cấp, của dân cư trong vùng khi xử lý cả những rủi ro về môi trường, của công nhân, của chính phủ khi xử lý các vấn đề về lao động và việc làm. Có như thế doanh nghiệp mới đạt mục tiêu phát triển bền vững.

Một ví dụ điển hình là Erin Brockovich, tên một trợ tá pháp lý trong một vụ kiện về môi trường có thật tại Mỹ, đồng thời cũng là tên một bộ phim đã mang lại giải Oscar cho Pretty Woman, Julia Roberts. Erin Brockovich-Ellis là một trợ tá pháp lý và nhà hoạt động môi trường người Mỹ, mặc dù chưa học qua trường luật hay khóa giáo dục pháp lý nào, nhưng có công trong vụ kiện Công ty Điện và Khí đốt Thái Bình Dương của California vào năm 1993 (Wiki). Đây là vụ kiện với mức đền bù lịch sử tại Mỹ liên quan đến các vấn đề về môi trường ảnh hưởng tới sức khoẻ của người dân. Và tất nhiên công ty bị kiện sẽ không thể tồn tại và phát triển bền vững khi đã coi thường những rủi ro với các stakeholders như thế này.

Ví dụ thứ hai tại Việt Nam, có lẽ chỉ khi không được lựa chọn, bạn, một người tiêu dùng xanh, sẽ buộc phải mua sản phẩm của Vedan, công ty được coi là đã “giết” sông Thị Vải với chiến lược xả trộm nước thải chưa xử lý. CFO không chỉ quan tâm đến câu hỏi công ty sẽ thiệt hại về tài chính như thế nào khi bị phạt mà còn quan tâm đến việc tương lai của công ty sẽ thiệt hại những gì, khách hàng có quay lưng với sản phẩm của công ty vì hành vi gây ô nhiễm môi trường? hay như Hoàng Anh Gia Lai (HAGL) từng một thời điêu đứng vì những cáo buộc huỷ hoại môi trường tại các khu vực kinh doanh của họ. HAGL đã tốn rất nhiều tiền để khôi phục lại hình ảnh của mình, cũng như thiệt hại rất lớn khi chi phí vốn tăng cao nếu muốn phát hành cổ phiếu, trái phiếu ra công chúng, đặc biệt ra thị trường quốc tế.Các ngân hàng đầu tư, các nhà đầu tư tổ chức ngày càng đề cao vai trò môi trường trong các quyết định đầu tư của mình, bây giờ người ta gọi họ là Ngân hàng xanh (Green Banking).Và tất cả những điều này bây giờ đều thuộc vai trò của một Giám đốc tài chính chiến lược.Chẳng thế mà một tập đoàn được coi là lớn nhất Việt Nam có vị trí CEO kiêm CFO.

Hôm nay, các CFO hay vị trí tương tự ở cấp thấp hơn là Kế toán trưởng trong các doanh nghiệp Việt Nam đều muốn thay đổi định mệnh của mình.Và họ cần trang bị những kiến thức toàn diện để trở nên “Chiến lược” hơn.

Phan Lê Thành Long 

Nhấn vào đây để tìm hiểu về Chương trình CMA Australia – “Trở thành Giám đốc tài chính chiến lược”

 

Nhập môn kế toán quản trị